Duệ Tông thiện nhượng

Năm Diên Hòa nguyên niên (712), Thái Bình ngầm lệnh một quan chiêm tinh nói với Duệ Tông rằng:"Sao chổi xuất hiện, tiêu chí sắp sửa phá cũ, xây mới, lại nói ở thiên thị viên nội Đế tọa cùng với tâm tiền tinh đều có biến hóa, ám chỉ chính là Hoàng thái tử hẳn là đăng cơ". Nắm bắt thời cơ, Thái Bình nhân đó ám chỉ việc Đông cung Hoàng thái tử Lý Long Cơ có thể làm binh biến đoạt ngôi, âm mưu khiến Duệ Tông nghi ngờ Long Cơ và trừ khử đi.

Tuy nhiên, Duệ Tông cho rằng:"Đem đế vị truyền cho người có đức, để tránh miễn tai hoạ, ta quyết tâm đã định", điều này khiến công chúa tích cực phản đối. Đông cung Hoàng thái tử Lý Long Cơ ban đầu cũng không đồng ý. Duệ Tông lại ra chỉ dụ:“Khi Trung Tông hoàng đế tại vị, một đám gian nịnh tiểu nhân tự tiện triều chính, trời cao liên tiếp dùng thiên tai tới tỏ vẻ cảnh cáo. Trẫm lúc ấy thỉnh cầu Trung Tông lựa chọn tài đức sáng suốt nhi tử lập làm Hoàng đế để tránh miễn tai hoạ, nhưng Trung Tông thực không cao hứng, Trẫm cũng bởi vậy mà lo lắng sợ hãi, thế cho nên mấy ngày ăn không ngon. Trẫm như thế nào có thể đối Trung Tông khuyên ngài nhường ngôi, đối chính mình lại không thể làm được điểm này đâu!”.

Do vậy, vào tháng 8, Đường Duệ Tông lui về làm Thái thượng hoàng, truyền ngôi cho Đông cung Hoàng thái tử Lý Long Cơ, tức Đường Huyền Tông, cải niên hiệu là Tiên Thiên (先天). Cùng năm đó, chồng của Thái Bình công chúa là Phò mã đô úy Võ Du Kỵ qua đời, được truy tặng làm Định Giản vương (忠簡王)[13].

Khi này, thân tín của Huyền Tông là Lưu U Cầu (劉幽求) và Trương Vĩ (張暐) đã bàn bạc việc âm mưu hành thích phe đảng của Thái Bình, nhưng tin tức bị lộ ra bởi Đặng Quang Tân (鄧光賓). Do vậy, Huyền Tông hoàng đế buộc lòng phải chối bỏ liên can và cầu sự giúp đỡ từ Thái thượng hoàng. Cuối cùng, bằng sự ảnh hưởng của mình, Duệ Tông đã khiến Lưu-Trương-Đặng 3 người chỉ phải bị lưu đày, thoát khỏi hình phạt tử hình. Sau vụ việc, Huyền Tông càng cẩn trọng hơn với phe cánh của cô ruột.

Tiến hành đảo chính

Năm Tiên Thiên thứ 2 (713), Thái Bình công chúa dựa vào thế lực của Thái thượng hoàng, cùng Hoàng đế Lý Long Cơ tranh chấp mạnh mẽ. Có lúc trong 7 vị đại thần đầu triều thì 5 người vốn là môn hạ của Công chúa, võ tướng cũng quá nửa là do Thái Bình công chúa nắm giữ.

Đảng hạ của Thái Bình là Đậu Hoài Trinh (竇懷貞), Sầm Hi (岑羲), Tiêu Chí Trung (蕭至忠), Thôi Thực (崔湜), Thái tử Thiếu bảo Tiết Tắc (薛稷), Ung Châu trường sử Tân Hưng vương Lý Tấn (李晉)[14], Trung thư xá nhân Lý Du (李猷), Hữu Tán kỵ Thường thị Cổ Ưng Phúc (賈膺福), Tả Vũ Lâm đại tướng quân Thường Nguyên Giai (常元楷), Tri Hữu Vũ Lâm tướng quân sự Lý Từ (李慈) và Tả Kim Ngô tướng quân Lý Khâm (李欽), tất cả dự trì phế bỏ Đường Huyền Tông Lý Long Cơ. Ngoài ra, Thái Bình còn mật mưu với cung nữ Nguyên thị, chuẩn bị hiến cho Huyền Tông rượu có chứa chất kích dục Gastrodia elata[15].

Đại thần Vương Cư (王琚) nghe cấp báo, bèn khuyên Huyền Tông:"Tình thế đã thập phần gấp gáp, bệ hạ không thể không nhanh chóng hành động". Thượng thư Tả thừa Tương Thuyết (张说) từ Đông Đô Lạc Dương phái người cấp Huyền Tông đưa tới một phen bội đao, ý tứ là thỉnh Huyền Tông sớm kịp quyết đoán, diệt trừ thế lực công chúa. Trưởng sử Kinh Châu là Thôi Nhật Dụng (崔日用) vào triều diện kiến, đối với Hoàng đế mà nói:"Thái Bình công chúa mưu đồ phản nghịch, ngọn nguồn là đã lâu. Lúc trước, bệ hạ ở Đông Cung làm Thái tử, ở danh phận vẫn là Thần tử, nếu khi đó muốn diệt trừ Thái Bình công chúa, yêu cầu sử dụng mưu kế. Hiện tại bệ hạ đã là chủ của một nước, chỉ cần ban chế thư, ai nào có gan kháng mệnh từ chối? Nếu do dự, vạn nhất gian tà đồ đệ âm mưu thực hiện được, khi đó lại hối hận cũng không còn kịp rồi!". Hoàng đế bèn nói:"Ngươi nói rất chính xác, chỉ là Trẫm lo lắng sẽ kinh động Thái thượng hoàng", Nhật Dụng bèn đáp:"Thiên tử đại hiếu ở chỗ khiến cho tứ hải an bình. Nếu kẻ phản bội đắc chí, tắc xã tắc tông miếu đem hóa thành phế tích, thì cái hiếu của bệ hạ thể hiện ra như thế nào! Xin bệ hạ trước hết khống chế được Tả Hữu Vũ Lâm quân cùng Tả Hữu Vạn kỵ quân, sau đó lại đem Thái Bình công chúa và vây cánh một lưới bắt hết, như vậy cũng sẽ không kinh động Thái thượng hoàng". Hoàng đế cảm thấy đúng, bèn cho Nhật Dụng làm Thị lang bộ Lại[16].

Đại thần theo Huyền Tông là Ngụy Tri Cổ (魏知古) dò la tin tức, biết Thái Bình công chúa sai Thường Nguyên Giai, Lý Từ suất Vũ Lâm quân đột nhập Võ Đức điện, sau lại phái Đậu Hoài Trinh, Lý Du, Tiêu Chí Trung và Sầm Hi ở nam nha cử binh hưởng ứng. Đường Huyền Tông bèn mật nghị cùng Kỳ vương Lý Phạm (李范), Tiết vương Lý Nghiệp (李业), Quách Nguyên Chấn (郭元振), Long Vũ tướng quân Vương Mao Trọng (王毛仲), Nội điện Thiếu giám Khương Kiểu (姜皎), Thái bộc Thiếu khanh Lý Lệnh Vấn (李令问), Thượng thừa Phụng ngự Vương Thủ Nhất (王守一) và Nội cấp sự Cao Lực Sĩ, tiến hành tiên phát chế nhân.

Ngày 3 tháng 6 (tức ngày 29 tháng 7 dương lịch), Đường Huyền Tông thông qua thuyền chuyển ngựa của Vương Mao Trọng, thân dẫn 300 người đột nhập vào cung, từ Võ Đức điện tiến đến Kiều Hóa môn, triệu kiến và giết chết Thường Nguyên Giai và Lý Từ, sau đó là Cổ Ưng Phúc, Lý Du, Tiêu Chí Trung và Sầm Hi đều bị bắt và chém đầu. Đậu Hòa Trinh chạy thoát được, đến một hẻm núi mà thắt cổ tự vẫn, nhưng Huyền Tông vẫn sai trảm đầu thi lưu của hắn, đổi thành họ Độc. Tiết Tắc bị bắt giam và bị ép phải tự tử. Thượng hoàng Duệ Tông nghe biến cố, lập tức đến tháp canh của Thừa Thiên môn (承天門) để xem tình hình, Quách Nguyên Chấn tấu với Thượng hoàng rằng:"Hoàng thượng chỉ phụng cáo mệnh của Thái thượng hoàng mà diệt trừ bọn gian thần nghịch đảng Đậu Hoài Trinh, cũng không có phát sinh chuyện khác". Ngày hôm sau, Thượng hoàng tuyên bố trao hết mọi quyền hành cho Huyền Tông và lui về ở tại Bách Phúc điện (百福殿)[17].

Thái Bình công chúa thấy việc đã hỏng, bỏ chạy đến trốn ở một ngôi chùa trong núi. Duệ Tông đành phải ra mặt xin nhà vua tha chết cho hoàng muội ruột thịt của mình, nhưng Huyền Tông từ chối. Cùng đường, ngày 6 tháng 6 (tức ngày 1 tháng 8 dương lịch), Thái Bình công chúa đành phải rời khỏi chùa, cho tự tử tại nhà. Các con bà đều bị ban chết, riêng Tiết Sùng Giản bởi vì ngày thường khuyên can mẫu thân, bị trách phạt, nên được miễn tội, Huyền Tông ban cho họ Lý, cũng giữ lại tước vị ban đầu của Giản. Đường Huyền Tông sai tịch thu toàn bộ gia sản khổng lồ của Thái Bình, mộ của chồng bà là Võ Du Kị cũng bị san phẳng[18].